2010 - editie 2010 - deelnemers - dagboek - fotoverslag - verslag 2009 - editie 2009 - deelnemers - Art Festival 2008 - editie 2008 - dagboek - deelnemers 2007 - editie 2007 - dagboek - deelnemers 2006 - editie 2006 - dagboek - deelnemers - verslag 2005 - editie 2005 - dagboek - deelnemers 2004 - editie 2004 - dagboek - deelnemers 2003 - editie 2003 - dagboek - deelnemers 2002 - editie 2002 - dagboek - deelnemers 2001 - editie 2001 - dagboek - deelnemers 2000 - editie 2000 - dagboek - deelnemers Hirado Organisatie Contact Link

bekijk ook het algemene dagverslag van 1 - 15 september | 16 - 30 september | 1 - 15 oktober | 16 oktober - 4 november bekijk ook het algemene dagverslag van Claudia | Tejo | Nikkie | Ralph Dagboek: door Claudia Volders (schilderen) 5 september 2002 Het is vandaag eigenlijk de eerste keer dat ik ontzettend moe ben van alle indrukken. Het is nu 5 dagen geleden dat ik uit Nederland vertrokken ben. De eerste dagen waren vooral dagen van een verre en lange reis. Ik ben dus eigenlijk pas drie dagen in Hirado. Ik heb een druk programma, maar het fijne van alles is, dat ik verder nergens anders voor hoef te zorgen dan alleen het programma na te lopen. Er is een aantal mensen aangewezen die mij van het begin tot het einde moeten begeleiden en bijstaan met tolken. Het Japans is moeilijk, toch na een aantal dagen zijn er al herkenningen. Mijn eerste indrukken zijn groot en zeker ook inspirerend. De mensen zijn vriendelijk en ik voel alsof ze me op handen dragen. Soms vind ik het moeilijk om mijn positie te accepteren, want de manier waarop mensen hier met me omgaan is mij totaal onbekend. Het lijkt wel of ik een of andere beroemdheid ben, die als eregast in Hirado verblijft en die absoluut niets mag missen. Mijn atelier is op en top verzorgd, alles staat erin, misschien zelfs te veel. Zojuist kwam mijn begeleider annex (al grote) fan met een grote bos zonnebloemen om mijn atelier op te fleuren. In ieder geval ze verzorgen alles zo goed hier dat ik eigenlijk alleen maar mijn penseel hoef vast te houden en te schilderen. Gelukkig gaat het niet zo ver dat de penselen ‘s avonds voor mij uitgewassen worden. Hoewel...... Mijn heel programma kun je lezen onder de dagverslagen. Toch wil een mijn eerste indrukken in een paar woorden weergeven. Gisteravond had ik shodo-les. In eerste instantie dacht ik dat het een soort calligraferen was, maar het is veel meer. Het is een kunstvorm, die ik als Nederlander waarschijnlijk nooit heel diep zal begrijpen, maar er was een intens gevoel bij. Ik krijg in totaal drie lessen van deze shodo-leraar. De eerste is theorie, de tweede het beoefenen van het schrijven van karakters en de laatste is het maken van je eigen Japanse stempel. In eerste instantie dacht ik dat de theorie saai zou zijn, ik wilde meteen naar de mooie Japanse penseel grijpen, maar ik mocht niet. Nee, dat was te vroeg, want ik zou me eerst moeten verdiepen in de oorsprong van de karakters, verdiepen in de soorten inkten, de soorten penselen en de soorten papieren. Hoe langer dat hij sprak over shodo, hoe meer het duidelijk werd, welke overeenkomsten en verschillen in onze culturen zijn. En uiteindelijk waren we in diep gesprek over de oorsprong van onze culteren, over de contrasten van uitingen van beide culturen en over de invloeden die we naar elkaar hebben gehad door de eeuwen heen vooral ook gericht op de kunst. Dit hele 12xholland project is gebaseerd om de Japanse en Nederlandse culteren uit te wisselen, om nader tot elkaar te komen. Juist op deze avond werd dit doel bereikt waardoor ik zeer geboeid was. Ik kon met mijn tolkster nog even na praten gelukkig, want ik wilde eigenlijk nog zoveel kwijt. Het is een prima inspiratie-bron voor mijn schilderijen. Ik zou graag van mijn eerste indrukken willen verwerken in mijn schilderijen. Het is erg veel op dit moment wat er van me verwacht wordt. Maar alles wat men van mij verwacht komt voort uit een overladen enthousiasme dat ik hier ben. Vandaag was ik diep bezig om mijn plan op te stellen voor de komende maand wat mijn eigen werk betreft. Het lukte aardig, maar ik werd vaak onderbroken omdat telkens mensen in en uit lopen die komen kijken wat ik aan het maken ben. Dat is ook de hele opzet: Uitwisseling. Maar op een gegeven moment komt er een hele knappe jongedame binnengelopen die gaat zitten en vraagt of ik even een portret van haar wil maken. Ik dacht dat ik haar dit hoorde vragen, maar ik kon het me niet voorstellen. Zo beleefd ze zijn, maar toch ook dit soort dingen vragen, gaat allemaal in een cultuur. Zo werd mij op de eerste avond gevraagd of ik veel alcohol drink, of ik regelmatig drunken ben. Vragen over alcohol of sex zijn heel gewoon, maar ik stond er toch wel even van te kijken. De jongedame vroeg inderdaad om te poseren voor een paar dagen en dat ze waarschijnlijk er ook voor wilde betalen. Toen dacht ik bij me zelf, nu moet ik even behoorlijk de rem erop gaan zetten. Want zou ik “Ja” zeggen, dan denk ik dat ik de hele maand een lange rij voor mijn atelier heb staan van iedereen die dit ook wilt. Gelukkig heb ik het goed kunnen vertalen naar haar, ik zei dat ze erg mooi was, maar ik doe dit soort dingen niet. Ik moet me kunnen concentreren op mijn eigen werk, voor zo ver dat mogelijk is. Vanmiddag had ik mijn eerste workshop aan een groep volwassenen. Ik heb nog nooit zo vaak OOOh en Mooooiii (en dan op z’n Japans) gehoord. Ik heb me kapot gelachen. De sfeer was zeer goed, ik heb iedereen laten dansen met z’n penseel. Ik stelde dit als doel vooraf en het is me gelukt. Ondertussen kwam er weer de pers bij, zodat het morgen in de krant staat. Bijna met hun hoofd om de grond hebben ze me keer op keer bedankt. Van al dat buigen heb ik nu rugpijn. Het is echt waar. Zelf kan ik het allemaal niet zo goed volgen en geloven, maar mijn lichaam en geest maken weer ontzettend veel mee. Ik ben voor de eerste keer echt moe, maar ik wil nog zoveel….. Morgen heb ik een vrije dag, daardoor ben ik uitgenodigd met een van mijn begeleidsters naar een Sado-ceremonie in een tempel te gaan. Wat dit weer inhoudt weet ik niet, maar ik denk dat het heel speciaal is. Verder: het eten is verrukkelijk, slurpen hoort erbij, het weer is klammend warm, de straten zijn ontzettend proper, de openbare wc’s worden door de mensen uit de buurt zelf schoongehouden, maar dat is ook heel erg netjes met zeer moderne knopjes en muziekjes en oude mannetjes spelen spelletjes op hun mobiele telefoons. 6 - 7 september 2002 Vandaag voor de eerste keer echt uitgeput van vermoeidheid. Ik heb een druk programma, vaak lange dagen met veel indrukken en er zijn altijd mensen om me heen. Ook op tijden waar eigenlijk niets gepland is, zijn mensen vereerd om mij uit te nodigen om met hun te gaan eten of iets dergelijks. Vanmiddag heb ik dan ook de vrijheid genomen om even twee uurtjes er tussen uit te glippen en te slapen. Want anders denk ik dat ik het deze maand niet haal….Maar het is allemaal wel geweldig! Vandaag ben ik tot een duidelijk besef gekomen dat ik nooit een beroemdheid wil worden. Vanmorgen gingen we met een bus waarin 50 kinderen en een aantal begeleiders zaten naar Kigatsu, ongeveer een uur rijden van Hirado-stad. De eerste opzet van dit uitstapje was met een klein clubje kinderen ergens gaan schetsen bij een tempel. Echter na een breed enthousiasme van de mensen hier, dat ik een grote rol ging spelen in het lesgeven, werd de groep groter en groter en moest er een grote organisatie opgezet gaan worden. Maar de Japanners zijn zeer goed in het organiseren op het laatste moment. De kinderen varieerden in de leeftijd van 5 tot 11 jaar (schat ik). Om kwart voor negen vertrokken we vanaf het stadhuis. De stemming was goed bij de kinderen en de begeleiders, alleen wist ik nog helemaal niet waar we naar toe gingen en wat nu precies mijn inzet moest zijn. Maar ik vind het heerlijk om op het laatste moment in een nieuwe situatie te stappen. Kigatsu is een prachtig complex van tempels, tuinen en waterbassins. De kinderen moesten eerst een korte uitleg van me horen, vertolkt door Miyuki-san, om vervolgens een mooie plek uit te zoeken om daar te gaan tekenen. Ondertussen was de pers er ook weer bij. Telkens zie ik twee dezelfde mannen, die mijn maand volgen om te publiceren in de krant van de provincie. Ondertussen heb ik regelmatig in de krant gestaan. Ik heb het gevoel dat ik per dag bekender en bekender word. Vandaag werd ik namelijk constant gevolgd. Niemand wilde iets missen. Als ik een stap naar rechts deed, dan de rest ook een stap naar rechts. Als ik naar links keek, keek vervolgens ook iedereen naar links. De kinderen werden op een gegeven moment vrijer naar mij toe. Ze hingen helemaal om me heen. Hun handjes werden spontaan in de mijne gelegd. De gezichtjes lachten trots als ik “beautiful” zei, want dat verstaan ze wel. De Japanse kinderen zijn zo mooi en de discipline is er hier nog niet uit. Volgens mij zijn er prachtige foto’s van de kinderen en mij gemaakt. Dit is Japan. Hun tekeningen verbaasde me vaak. Er was op een gegeven moment een meisje van 9 jaar die in no-time een tempel in prachtig perspectief tekende. Ik heb het gevoel dat de basistechniek van deze kinderen heel goed onder knie zit, maar de vrijheid in het kiezen van een eigen motief is vaak geremd. Daarom heb ik op het laatst een demonstratie gegeven van 40 minuten om te laten zien, dat je meer kunt tekenen dan alleen maar wat je voor je ziet. Ik vroeg om een plank waar ik mijn vel papier op kon leggen. Ik geloof dat iedereen begon te rennen. En ja hoor, in een aantal minuten kwam er een jongen aangereden met een plank op maat gesneden naar me toe. Iedereen stond en zat om me heen. Ik hoorde alleen maar fotocamera’s klikken. Zelfs de priester in een prachtig gewaad stond toe te kijken met een digitale camera in zijn hand, wat ik een maffe tegenstelling vond. Zelf vond ik mijn voorbeeld na afloop niet de moeite waard om mee te nemen, maar daar dachten zij anders over. Zij willen het gaan gebruiken als een voorbeeld hoe ze in de toekomst gaan werken. Ik vind het best, ik heb ze er blij mee gemaakt. Na een gezonde lunch klaargemaakt door een vijftiental oudere vrouwen, ben ik duizend maal bedankt voor mijn inzet en aanwezigheid. Ik bedankte hen ook voor hun gastvrijheid en goede organisatie. Een wederzijds respect staat hier prima op zijn plaats. Na afloop was ik wel doodop en was ik blij dat ik even kon gaan rusten. De dag daarvoor namelijk had ik ook al een drukke dag gehad, met het inrichten van mijn atelier. Om 6 uur zou het atelier officieel geopend gaan worden. Samen met Tejo hadden we een programma van een uur bedacht. Tejo heeft gedanst op een stuk doek waarop ik aan het schilderen ben. Tijdens zijn dansen liet ik een aantal dia’s zien, die over Tejo heen vielen. Hij had zich in wit gekleed en wit geschminkt. Er was dus een prachtig samenvloeisel tussen dans,- en schilderkunst. De mensen waren zeker onder de indruk. Na zijn performance toonde ik nogmaals de dia’s met uitleg. Vervolgens liet ik zien wat ik in Hirado van plan ben te doen, welke motieven ik wil gebruiken uit Japan geïntegreerd met mijn eigen werk. Een korte demonstratie liet hen zien wat de volgende stap in mijn schilderijen is. De actieve opening was een succes, natuurlijk ook weer met pers erbij. Om dit te vieren was er een feestje, dat uitliep in een gezellige avond... Verder heb ik een indrukwekkende les in Sadô gehad: theeceremonie rituelen. Een gebeuren dat zo typisch Japans is, dat ik denk dat het moeilijk uit te leggen is. Echter de plaats waar de ceremonie plaatsvindt is altijd op de grond, in een sobere, maar prachtige ruimte, soms bij een tempel of paleis. De manier waarop de thee gemaakt wordt, het serveren en opruimen gebeurt volgens hele strakke regels. Maar door de strakheid krijgt alles een betekenis. De theeceremonie is in mijn ogen een mengsel tussen gastvrijheid in het geven van thee en een prachtige symbolische communicatie. In al mijn verwerkingen van deze ervaringen kan ik mijn verblijf nu al de titel meegeven: De Eenvoud is Gecompliceerd. Met de meest eenvoudige en beperkte middelen hebben de Japanners een ongekende scala aan mogelijkheden om zich uit te drukken. De Japanners laten zien dat zij daar meester in zijn. Echter zijn deze oude tradities absoluut verdwenen als je winkels met de nieuwste snufjes in techniek binnenloopt. Deze grote tegenstelling is zeker ook de moeite waard om bij stil te staan. Iedere dag sta ik op met de vraag wat er vandaag weer allemaal gaat gebeuren. Het zijn zeer enerverende dagen, waarvoor ik veel enthousiasme, glimlachen en buigingen terugkrijg. Zelf breid ik mijn scala aan ervaringen uit tot ongekende variaties. De mogelijkheid die ik gekregen heb om hier te werken, is een geschenk uit de hemel. Waarschijnlijk kom ik doodmoe terug naar Nederland, maar de geestelijke rijkdom is onbetaalbaar en dan neem ik de vermoeidheid graag op de koop toe! 12xholland is een fantastisch project, dat mijn inziens bij mij nu al bereikt heeft, waarvoor het opgericht is: Integratie tussen Nederland en Japan. 11-12 september 2002 Na een aantal zeer drukke en inerverende dagen heb ik even tijd om mijn dagboekverslag bij te werken. Het is donderdagmiddag en ik ben zojuist terug gekomen van een indrukwekkende workshop met de kinderen van de Ohkawara-school, een half uur rijden naar het zuiden op Hirado-eiland. Op de terugreis daarvan zaten Tycho en ik achterin de auto te praten en te filosoferen over alles wat er door ons heen is gegaan van het gebeuren op deze ochtend. Hiervan een korte samenvatting: Als ik praat over een groep kinderen op een Japanse school, moet je je een hele andere voorstelling maken dan de voorstelling die je hebt van de Nederlandse scholen. We werden vanmorgen opgehaald door de directeur, een aardige man van rond de 45 jaar. Na een half uur rijden door een fantstisch mooi landschap, arriveerden we aan de ingang van het schoolcomplex. Het was een enorm gebouw, met veel sport en speelruimte er om heen. De ingang was een weg naar beneden, die uitkwam op een kleine parkeerplaats. Langs deze schuine oprit was een muur van zo’n 20 meter lang die in een spits toeliep. Deze muur was wit geverfd, maar de bedoeling met mijn workshop was om de kinderen hier een muurschildering te laten maken, die voorlopig daarop blijft zitten. De school was enorm groot, dus ik verwachtte dan ook veel geschreeuw van kinderen. Het tegendeel was waar. Dit enorme complex had maar 20 kinderen, in de leeftijd van 5 tot 12 jaar. De omgeving van deze school was dunbevolkt, vandaar dit lage aantal. Nu kennen wij in Nederland ook nog hier en daar kleine scholen, maar hier werkten 9 leraren en assistenten. Dus bijna een leraar voor twee kinderen. Ik kon het me bijna niet voorstellen, maar het was waar. Ik heb verder niet nagevraagd hoe het financieel geregeld is. Ik was gewoon onder de indruk. En dan de kinderen, na een korte bespreking wat ik van plan was te doen met de kinderen op de kamer van de directeur, werden de kinderen verzameld naar het binnenplein om mij te begroeten. Ze stonden allemaal in een mooie rij, van klein naar groot opgesteld. Een meisje stapte keurig naar voren om een welkomstgroet uit te spreken. Ik word daar altijd even verlegen van, zeker omdat ik weet, dat deze mensen zich verheugd hebben op de samenkomst. Samen met Tycho heb ik zo goed mogelijk uitgelegd wat ik wilde, en keurig liepen de kinderen naar de muur om hun materialen te pakken en te beginnen met schilderen. Ik probeerde me een voorstelling te maken hoe zo’n workshop in Nederland zou gaan, maar al snel realiseerde ik me dat dat de omgekeerde wereld zou zijn. Een aantal jaren heb ik aan kinderen lesgegeven, maar uiteindelijk ben ik daarmee gestopt, omdat ik me vaker politieagente voelde dan tekendocente. De chaos, de brutaliteit en het respectloze t.o.v. het vak, maakte me gefrustreerd. Puur alleen daarom ben ik gestopt, terwijl ik telkens enorm verbaasd stond over de creativiteit van het kind. Nu in Japan was er geen enkel moment dat ik dacht, “wat zijn deze kinderen onrustig, ze luisteren niet, ze maken er een zooitje van”. Nee, vandaag zag ik het hele grote verschil tussen de cultuur van Japan en de Nederlandse cultuur, op sommige punten twee uiterste, die mij heel erg aan het nadenken hebben gezet. Want het zijn twee uiterste, van beide kun je goede en minder goede dingen opnoemen. En de filosofische gesprekken die ik dan ook naderhand met Tycho voerde in de auto, was een fantasie-voorstelling over de perfecte combinatie tussen deze twee culturen. De kinderen begonnen voorzichtig de grote cirkels die ik met zwart voorgeschilderd had in te kleuren met een milieuvriendelijke verf op waterbasis. Mijn idee achter deze workshop was om een groot landschap te schilderen, met veel bloemen. De kern van iedere bloem had ik als een cirkel voorgeschilderd, 20 in totaal. Ieder kind kreeg een cirkel om daarin naar eigen fantasie iets te schilderen. Een workshop is veel te weinig om de kinderen technische dingen aan te leren, de tijd is daarvoor te kort, maar even een aanzet geven om de wereld van het kind te visualiseren, lijkt mij een mooi gegeven. Alle kinderen maakten een eigen werkstuk, waar naderhand om de kern bloemblaadjes werden geschilderd en daarna het landschap op de achtergrond. Het werden fantastische schilderijtjes, de kinderen werden vrijer en vrijer. Dus in de Japanse cultuur van samenwerken, krijgt individualiteit ook een plek. Dit idee gebruik ik vaak tijdens workshops hier in Japan. Of dit uiteindelijk overkomt weet ik niet, maar misschien blijft mijn idee en herinnering even hangen. Natuurlijk was er weer pers en fotografen bij. We stonden de hele ochtend in de hete zon, er werd behoorlijk gezweet. Echt gezond was dat niet, dus op een gegeven moment werd er ook gerust. Natuurlijk was er veel te weinig tijd om de hele muur af te schilderen, maar ik heb het uitgelegd hoe het verder moet en als ze het leuk vinden wil ik nog een keer terug komen om de laatste hand eraan te leggen. Daar waren ze me heel dankbaar voor. Samen gingen we lunchen. Iedereen had zijn eigen plek en Tycho en ik gingen zitten, daar waar ons naambordje stond. Ik zat tegenover de directeur. Een meisje stond op om voor te lezen wat er vandaag op het menu stond, even bedanken en lekker eten. Na het eten ruimde iedereen op, de vloer werd gezuigd door een meisje, de tanden werden gepoetst en er was even tijd om te spelen. Beneden zaten twee journalisten te wachten om me nog vragen te stellen. In de kamer van de directeur kregen we koude koffie en we hadden even tijd om met elkaar te praten. De kinderen waren nieuwsgierig en stonden in de deurpost te kijken wat er allemaal gebeurden. Maar al snel zaten ze binnen op de schoot van de directeur. Mijn verbazing hoe de leerkrachten en de directeur met de kindern omgaan is enorm groot. De kinderen zijn rustig en zeer beleefd, maar ondertussen genieten ze van de vrijheid om op de computer van de directeur te spelen. De directeur geeft af en toe een kind een dikke knuffel en respecteert het kind evenveel als het kind de directeur. Je begrijpt dat ik mijn ogen uitkeek naar deze omgang, terwijl ik eigenlijk een interview moest afleggen. In Nederland zou de directeur allang een berisping hebben gekregen omdat het geven van liefde aan kinderen misschien onder de noemer van ongewenste intimiteiten valt. Echter deze kinderen gaan ‘s morgens al vroeg naar school, komen laat thuis, tussen 5 en 7 uur. Meestal zijn beide ouders nog niet thuis omdat die nog moeten werken of andere verplichtingen hebben. De kinderen worden opgevangen door de grootouders. Dan is het in mijn ogen logisch dat deze kinderen op school naar liefde vragen, en dan is het ook logisch dat leraren dit geven. Ik was eigenlijk enorm ontroerd om dit te zien, maar ook om dit te beseffen. Ik wilde nog niet weg, want het voelde zo goed. Helaas zijn we vertrokken. In de auto hebben Tycho en ik goed kunnen napraten en onze emoties op deze manier kunnen verwerken. Gisteren had ik een zeer volle dag: drie workshops achter elkaar. Drie keer volwassenen. Bij elke workshop heb ik een model gehad, dat dan ook het motief was in de tekeningen. De mensen willen eigenlijk meteen beginnen met schilderen, maar ik heb oefeningen gedaan met potlood en houtskool. Ook hier is mijn drijfveer om de mensen zich niet te veel laten verschuilen achter hun kunde in het schilderen, maar ik wil de mensen uitlokken om met simpele materialen hele persoonlijke werken te maken. Echter tijdens de derde workshop, avondworkshop in Nanbu Public Hall, ongeveer drie kwartier rijden van Hirado-stad, had ik het gevoel dat mijn uitleg en opdracht het beste was. Overdag heb ik opdrachten gedaan, die af en toe bijgeschaafd hadden kunnen worden, ‘s avonds was de nuance in de opdracht het beste. Ook de opzet van deze opdrachten was gebaseerd op de persoonlijke uitdrukking in de tekening. Vandaag 12 september, voel ik mij weer goed. Ik heb een aantal dagen een behoorlijke dip gehad. Het leek of ik even behoorlijk teruggeworpen was. Na een week van grote indrukken, veel aandacht en onafhankelijkheid, voelde ik mij ineens ontzettend moe en heel erg afhankelijk. Het lijkt wel dat alles wat ik doe, dat ik daar iemand voor moet vragen om te helpen. Bijvoorbeeld: Ik heb hele mooie materialen gezien in de winkel die ik wil gebruiken in mijn schilderijen, maar door mijn gebrek aan de Japanse taal kan ik niet krijgen wat ik graag wil. Ik kan ook maar weinig mensen vragen om even met me naar de winkel te gaan om dat materiaal te kopen, omdat de meeste mensen overdag werken of omdat ik me bezwaard voel om alweer die persoon te vragen. Gezien de Japanners nauwelijks “nee” durven te zeggen, weet ik vaak niet of ik nu een lastpost ben of niet. Deze afhankelijkheid, waardoor het schilderen ook niet lukt, maakte me gefrustreerd. Ik weet dat ik tegen mezelf moet zeggen, dat ik niet veel van mijn schilderen moet verwachten, alles wat ik maak is meegenomen, meer hoeft niet. Na twee dipdagen te hebben gehad, voel ik mij weer goed. Ik heb een goed gevoel bij de workshops die ik geef en daar put ik weer nieuwe energie uit. Vandaag heb ik verder een vrije dag, morgenochtend nog een workshop met 78 kinderen. Ik ben heel benieuwd of deze 78 kinderen net zo gedisciplineerd zijn als de kinderen van vandaag. En ik ben benieuwd hoe de leraren omgaan met deze kinderen. Was mijn ervaring op de school van vandaag een uitzondering of is dit typisch Japans? En hoe groot is de invloed van deze schoolcultuur op de kinderen wat betreft de gehele Japanse cultuur? Vragen die boeiend zijn, en die een invloed kunnen hebben op de thema’s in mijn schilderijen... 18 september 2002 Het was weer een indrukwekkende week geweest en eigenlijk weet ik ook niet wat ik allemaal moet omschrijven. Ik heb mijn draai helemaal gevonden en tot mijn grote spijt kom ik er achter dat ik alweer over de helft van mijn maand ben. Maar ik zal de komende dagen nog meer gaan genieten van elke dag dat ik in Hirado ben. Mijn programma met workshops is op zich niet zo ontzettend vol. Tussen de lessen door heb ik best veel uren om te kunnen schilderen en me voor te bereiden op de eindpresentatie, maar door het grote enthousiasme van de mensen hier, word ik maar weinige uren met rust gelaten. En ik vind dit eigenlijk niet zo erg, maar ik voel wel een druk om straks met een goede presentatie te komen. Vaak werk ik dan ook ‘s avonds laat door, als de meeste Japanners op een oor liggen. Dan is het buiten heerlijk donker en koel, dan zet ik de schuifdeuren van mijn atelier open en geniet ik tijdens het schilderen van de zeelucht. Ik doe mijn best om wat werk af te krijgen, maar ik weet dat ik me niet te veel moet instellen op een kwalitatief hoog niveau van kunst. Het gaat meer om het idee erachter van interactie naar elkaar. Zo had ik afgelopen maandagavond een workshop met volwassenen in mijn atelier. Ik dacht eerst dat er ongeveer 6 / 7 man zouden komen, maar al snel telde ik er 14. Voor mij was het een compliment, omdat ik weet, dat dit goed rondverteld wordt. Dit atelier is een soort trefpunt geworden voor de deelnemers en geinteresseerden van 12xHolland. Ook toevallige voorbijlopers blijven meestal staan of komen even binnen een kijkje nemen. Het is daarom jammer, dat ik er maar een maand ben, want eigenlijk zou de tijd iets langer moeten zijn. De eerste maand kun je dan meer tijd aan de mensen geven en in de tweede maand als de mensen eraan gewend zijn dat je er bent, kun je meer schilderen en de omgeving verkennen. Ik weet nu al, dat als ik naar huis ga, ik het gevoel heb, dat ik vanalles gemist heb. Reden genoeg dus om nog een keer terug te komen. Tijdens deze workshop met de volwassenen heb ik geprobeerd door middel van een demonstratie uit te leggen hoe je van een realistisch schilderij komt tot een meer geabstraheerd werk. Bij kleine groepen kun je vanwege het taalgebrek toch nog veel communiceren door een demonstratie te geven. Wat ik in deze weken heel erg geleerd heb, is om mijn communicatie keer op keer te verfijnen en te verbeteren. Het is voor mij ook een grote leerschool. Mijn ervaring vanuit Nederland in lesgeven en workshops regelen van jong tot oud, kan ik hier heel goed gebruiken, maar wanneer taal voor een groot gedeelte wegvalt, moet je nog creatiever zijn om iets goed te kunnen overdragen. Mijn lichaamstaal is daarom een stuk uitgebreider geworden. Gelukkig heb ik wel meestal een tolk bij me, Tycho, die ontzettend zijn best doet om mijn expressie over te dragen. Dat is voor hem natuurlijk ook moeilijk om de taal van een kunstenaar om te zetten naar het Japans. Gisteren is me duidelijk geworden wat het voordeel van een goede vertaler is, als je een workshop gaat geven. Gisterochtend is de workshop helemaal in de soep gelopen. Het was een samenloop van omstandigheden, waarom dit allemaal niet goed verliep. Of de kinderen daar veel van hebben meegekregen weet ik niet, maar zelf weet ik dat ik dit niet meer wil. Het was een workshop op de lagere school van Hirado. Mijn vorig verhaal over discipline en warmte tussen leraren en kinderen tijdens de andere workshops, kan ik op deze school helemaal schrappen. Wat een verschil, ongelofelijk. Na afloop piepten mijn oren van al het geschreeuw van de kinderen. En eigenlijk heeft dat toch ook wel weer wat, al die rondrennende en niet luisterende kinderen, maar door alle dingen die verkeerd liepen was ik niet echt gecharmeerd van deze ochtend. Tejo en ik zouden voor de eerste keer een workshop op de zelfde plek gaan geven. Een leuke mogelijkheid om iets gezamelijks te doen. Eerst was de planning om apart te werken, maar de avond daarvoor hoorden we van een lerares van die school, dat we iets samen moesten doen. En daar ging het eigenlijk al mis. Wat deze lerares vertelde klopte dus niet. De leraren waren niet voorbereid, de materialen waren moeilijk bij elkaar te krijgen, we hadden geen vertaler, de tijd was krap en de kinderen luisterden niet. Ik voelde bij de voorbespreking al dat dit mis ging lopen, maar ik wist ook, hoe goed ik ook mijn best zou gaan doen, ik dit niet in de hand zou hebben. In de grote gymzaal hebben we de kinderen twee vellen papier gegeven, aan elkaar vastgeniet, zodat ze een soort harnas kregen. We lieten ze in een cirkel zitten, om ze de mogelijkheid te geven op de rug van de buurman een schilderij te maken. Doordat de organisatie slecht was, waren we veel tijd kwijt met het uitleggen van de opdracht. De ‘eenvoudige’ handeling om de kinderen in een cirkel te laten zitten, duurde al een half uur. We lieten de kinderen een half uur schilderen en daarna ging Tejo met ze dansen (althans wat je dansen noemt in dit stijve harnas) Ook voor Tejo was het heel moeilijk om iets over te dragen. Uiteindelijk heeft hij er dan ook voor gekozen om zelf te dansen in de zaal en alle kinderen dansten achter hem aan. Als afsluiting hebben we de harnassen op de grond gezet zodat er een decor ontstond en daartussen door hebben Tejo, een kind en ik een dans gedaan. Wij hebben deze ochtend veel moeten improviseren en we hadden de hoop dat de leraren en assistenten dit ook deden. Echter dit gebeurde niet, waardoor ik het gevoel had onwelkom te zijn. Er was een vrouw, die 20 jaar in Parijs gewoond had, die ik half op mijn knieeen bedankt heb, omdat ik met de franse taal nu kon praten en zo informatie via haar kon overdragen op de leraren en kinderen. Helaas was haar stem veel te zacht en van de 63 kinderen werden er maar telkens 5 ingelicht, die haar wel konden verstaan. Vorige week vrijdag (de dertiende) heb ik 100 kinderen gehad in de gymzaal, maar dat was veel eenvoudiger, omdat daar de inzet en organisatie vanuit de school veel beter was. Een wereld van verschil. Toch ben ik niet met een ontevreden gevoel van de Hirado elementary school weggegaan. Het is in de soep gelopen, alla dat wel, maar we hebben er heel veel van geleerd. Gistermiddag hebben we bijelkaar gezeten om het erover te hebben. We hebben er eigenlijk enorm om moeten lachen, want alles is zo relatief. De kinderen waren uitgelaten, hadden lol en daar ging het toch om. Het houdt me bezig, of het nu typisch Japans is, dat wanneer er iets anders gebeurt dan hetgene wat gepland is, de Japanner weinig creativiteit heeft om mee te improviseren. Of is dit een algemeen universeel gedrag? Je zou toch denken als je werkt met kinderen, dat je het meeste gedeelte van de dag moet improviseren. Anyway, het is een goede les voor mij geweest. Over een paar dagen moet ik weer op deze school een workshop geven en ik weet zeker, dat ik dan de voorbereidingen heel anders ga aanpakken. Afgelopen weekend was het in Japan een lang weekend, de maandag was vrij vanwege de algemene ouderendag. Dit weekend hebben Tejo en ik even een paar uur de tijd gehad om iets te doen in de omgeving. Samen met Rinako, een Japanse jongedame die goed engels spreekt zijn we voor de eerste keer naar het strand geweest. Niet ver van Hirado is er een zandstrand, met heerlijk water. Alles ziet er perfect uit, een duik in dit water verfrist je meteen. In Nederland zou dit strand hutjemutje vol liggen. Hier waren Tejo en ik de enige. Rinako zwom niet, waarschijnlijk wilde ze niet bruinworden. Een schoonheidsideaal bij Japanse vrouwen is om zo blank mogelijk te blijven. Ook zei Rinako dat er veel kwallen zijn in de zee, maar daar hebben Tejo en ik niets van gemerkt. Als twee jonge kinderen waren we enorm uitgelaten dat we eindelijk een duik in het water konden nemen. Wat was dat lekker, wat een heerlijke vrijheid. Nog lang daarna hebben we genoten van de zilte huid en de prikkeling door het hele lichaam. Vreemd dat we nu pas gezwommen hadden, terwijl ik vanuit mijn atelier de hele dag kijk op de zee. Hopelijk gaan we komende dagen dit vaker doen. Iedere dag in Hirado is bijzonder, althans zo voel ik dat. Alle indrukken zijn hevig, zo hevig zelfs, dat ik vaak dingen of namen vergeet uit Nederland. Mijn hoofd zit vol, er kan nog maar weinig in. Ik denk daarom, dat ik de komende jaren genoeg inspiratie heb om te schilderen om alles te verwerken. Vandaag heb ik een ‘vrije’ dag. Ik ga iets doen met mijn vriend, die gisteravond aangekomen is. Ik ben benieuwd hoelang vrij vrij is... 24 september 2002 Ik ben de laatste week ingegaan. Het voelt zeker aan dat ik drie weken hier ben, misschien nog wel langer, omdat in een normaal leven het aantal activiteiten en het aantal indrukken nooit in drie weken te proppen is. Puur omdat veel mensen hier om me heen alles voor me regelden, was het voor mij mogelijk om alles uit te voeren. De komende week zal in het kader staan van de eindpresentatie. Ik vind het eigenlijk niet leuk om hier aan te denken, want ik weet dat ik over een week al op weg naar huis ben. Ik wil dus vooral deze week leven zoals het moment is. Gisteren was het voor de eerste keer dat we een uitstapje gingen maken naar een grote stad: Nagasaki. Kasuya-san, een van mijn begeleiders had aangeboden om ons te brengen. Een mooi aanbod, omdat het zeker 2,5 uur rijden is, zowel heen als terug. Even was er een twijfel, omdat hij zich soms nogal te veel bemoeid met het programma, maar hij had andere dingen te doen in de stad, dus konden wij onze gang gaan. Zijn auto was prima ingericht voor 7 personen, we waren dus ook met z’n 7-en. Georges, mijn vriend, had nog Hollandse kaas over, die we met z’n allen onderweg hebben opgegeten. Best grappig om te zien dat een Japanner een boterham bruinbrood met kaas eet. Twee jaar geleden was er bij de deelnemers ook een bakker. Hij heeft een nieuw brood geïntroduceerd hier in Hirado. Dat is dit heerlijk bruinbrood, zoals wij dat in Nederland kennen. Het brood heet De Liefde, genoemd naar het eerste schip van de Nederlanders die hier aankwam rond 1600. Ook andere typische Nederlande produkten zie je hier en daar liggen. De Nederlandse vlag wappert op verschillende straathoeken. Ik moet er nog steeds aan wennen. Nagasaki is een stad dat tussen veel bergen en de zee ligt. Een ligging zoals je je voorstelt “echt Japans”. Het meest typerende aan deze stad is natuurlijk de ramp met de atoombom, maar ook de sfeer van internationaliteit. Het is altijd een soort poort van Japan geweest. Hier kwamen vroeger veel schepen vanuit Europa en andere Aziatische landen aan. Nagasaki heeft ook altijd deze verscheidenheid aan culturen geaccepteerd. Voor de toerist is er veel te doen en we hebben natuurlijk een keuze moeten maken waar we de voorkeur voor hadden. We hebben een wandeling gemaakt: langs de oudste katholieke kerk, door gezellige schilderachtige bergsteegjes. We hebben geflaneerd door China-town, een prachtige oude Chinese tempel gezien, weer heerlijk gegeten natuurlijk, langs de oudste stenen bruggen van Japan gelopen, van verbazing gestaan van de grote koi-vissen die gewoon in de rivier zwommen, en als indrukweekende afsluiting hebben we het Atombomb Museum en Peace-park bezocht. Zeker na het bezoeken van dit museum kwamen bij mij veel vragen naar boven. Ik zou graag met Japanners erover willen praten, maar ik weet niet hoe gevoelig dat het onderwerp “de Tweede Wereldoorlog” bij hun ligt. Soms vind ik het nog wel eens moeilijk om goed te kunnen aftasten wat je beter wel en beter niet kunt zeggen. Ik heb zeker nog geen vervelende situaties gehad, want altijd probeer ik heel discreet te blijven. Op zich is dit een mooi voorbeeld hoe twee culturen elkaar kunnen benaderen. Dit soort dingen boeien mij altijd: “Met groot respect toch kijken in hoeverre je elkaar tegemoet kunt komen” Voor mijn eindpresentatie wil ik hier een grote nadruk op leggen. De mogelijkheid die mij werd aangeboden om naar Japan te komen met 12xHolland, sluit uitstekend aan bij mijn thema in de schilderkunst. Ik hoop daarom, dat de mensen hier iets kunnen meekrijgen met wat ik graag wil doorgeven in de kunst en dat ze dat dan blijven herinneren. Afgelopen zaterdag werd me alles een beetje te veel. Voor de eerste keer moest ik huilen van alle hevige emoties die ik kreeg tijdens de workshop met kleuters en bejaarden tegelijk. De input van alles is te groot voor mijn output. Dan moet ik af en toe de tranen laten rollen om iets van me af te zetten. Deze workshop was echt geweldig. Zelden heb ik zo’n voldoening na een workshop gehad. Het heeft er vooral mee te maken, dat naast dat ik altijd veel van mijzelf geef in de workshop, dat ik deze keer heel veel terug kreeg van de workshop. Ik probeer altijd na te gaan waarom iets zoveel indruk op me maakt. Ook de flashbacks van mijn eigen kleutertijd spelen een rol. Het was een katholieke kleuterschool, Hikarinosono-Kindergarten, niet ver hier vandaan. Naast deze kleuterschool ligt een bejaardenhuis, een aantal bejaarden hebben de workshop meegedaan met de kleuters. Een grotere interactie tussen culturen en leeftijden kun je je nauwelijks voorstellen. Beide worden gerund door zusters, ze lopen nog traditioneel in nonnenkleding rond. Met grote liefde worden de kinderen de hele dag bezig gehouden. Alles toch ook met grote discipline. Het strakke dagprogramma stuit me soms tegen de borst, omdat ik ook de vrijheid van het kind belangrijk vind. Daarom weet ik niet of ik het met alles eens ben. Echter ik zie nergens ontevredenheid. Wat ik zo typisch Japans vind, is het groepsgebeuren. Nog nooit in mijn leven heb ik 30 kleuters 10 minuten, of nog langer, een perfect drumshow zien geven. Elke beweging, elk geluid, elke lichaamsuitdrukking was hetzelfde onder de 30 kleuters. Ik vraag me af hoe je dit aan kleuters kunt aanleren. Duidelijk is, dat discipline hier hoog in het vaandel steekt. Hun show was een cadeau voor ons. ‘s Morgens heeft Tejo een dansworkshop gegeven van 10 tot 11 uur. Vanaf 11 uur kwam ik erbij. Samen hebben we geluncht, klaargemaakt door de zusters zelf. Nou dat was echt smullen. Na de lunch deze drumshow. Tejo ging vervolgens naar huis en de spullen werden klaargemaakt voor mijn workshop. Ik had een idee om een mobiel te maken. Ik gaf eerst een demonstratie. Het geven van een demonstratie werkt nog het beste, omdat dit het beste communicatiemiddel is. Op een eenvoudige manier kun je figuren maken die je vervolgens uitknipt en die dan voor en achter gelijk zijn. Ik deed een bloem en een vis als voorbeeld. De kinderen vonden het prachtig. Ik hing deze twee figuren met een nylondraadje op aan een bamboestok, die later met meerdere bamboestokken zal ronddraaien. Iedereen spreekt dit wel aan, maar voor kleuters is dit een wereld van fantasie. Met veel hulp van zusters, leraressen en moeders werden de kinderen bijgestaan in hun fantasie-schilderijtjes. Ondertussen bouwde ik het mobiel op. Eigenlijk in de meeste workshops zit het idee erachter, dat de kinderen eerst een individueel werk maken, dat past in een totaal werkstuk. Het leuke ook daarvan is, dat het blijvend is. Toen de kleuters en bejaarden bezig waren met schilderen, liep ik even langs een ander klaslokaal, waar een zuster bezig was om kinderen rustig te krijgen. In rijen naast elkaar lagen de foetons op de grond, een foeton per kind. Tussendoor werd er nog een meisje de haren geknipt. Uiteindelijk besefte ik dat dit het toppunt van discipline is: na een half uur lagen alle kinderen (ook ongeveer 30) te slapen. Slapen op commando, kun je je dit voorstellen in Nederland? Het was zo schattig, de een lag half over de ander heen, duimpjes in de mond, kaarsrecht of helemaal in elkaar gekreukeld, maar ze lagen allemaal te slapen. Ik heb daarna niet meer gezien of ze ook op commando wakker werden. Ondertussen werden de kinderen van de workshop zo enthousiast dat elk klein stukje dat overbleef van het vel papier ook gebracht werd om in de mobiel te hangen. Er moest zoveel mogelijk in gehangen worden. Het leek wel een beetje op kerstmis. Het leuke van het lesgeven aan kinderen is, dat als je iets voordoet, dat velen het voorbeeld volgen. Bij volwassenen moet je telkens elk ding per persoon voordoen. Dus ik maakte op een gegeven moment een vliegende vis (Ago op z’n Japans) door verschillende stukjes aan elkaar te nieten. Vervolgens kreeg ik allerlei betekenisloze stukjes aan elkaar geniet om op te hangen aan het mobiel. Ik heb het vervolgens abstracte kunst genoemd, of een epiloog op de Cobrastijl. Geweldig! Het mobiel bracht even wat werk met zich mee, want het is vrij moeilijk om evenwicht te vinden. Maar toen het klaar was, draaide hij mooi in het rond. Even een groepsfoto maken. Ook hier heb ik mijn ogen uitgekeken. Alles moest strak in de rij staan. En als dat niet gebeurt, komt Moeder Overste, die pakt gewoon het kind vast, tilt hem/haar op en plaatst hem/haar netjes in de rij. Geen haar op het hoofd dat eraan denkt, dat het kind zich nog verroerd. Ik moest er wel om lachen, maar ik wilde ook even voor wat opschudding zorgen. Ik ging tussen de kinderen gekke gezichten trekken en even kiekeboe spelen. Uiteindelijk werden strakke gezichtjes wat losser, ze mochten Lachen…. Ook de foto met de leraressen en mij was even niet op z’n Japans. Ik maakte een gekke beweging met handen en voeten en mijn pose werd voorzichtig overgenomen. Toen de foto gemaakt was, waren deze vrouwen door het dolle heen, want ze hadden iets anders gedaan dan hetgeen wat ze normaal deden. Even werd de discipline opgeschorst. Op zich heb ik dit soort gekke dingen vaker gedaan. Op het moment zelf is er even een aarzeling, maar bij het dankwoord, ook al is dat een dag later, zijn dit de dingen die zij vinden dat de workshop zo speciaal gemaakt heeft. Wij kunnen ons dat niet zo goed voorstellen, maar hier valt het verbreken van regels meteen op. Het afscheid gebeurde onder een hels kabaal van “BYE, BYYYEEE”. De tranen stonden in mijn ogen om al die fantastische snoeten uitbundig te zien afscheid nemen. Ik werd daarna door een moeder thuis gebracht via een korte omweg. Ze bracht me naar haar dorp. Een heel oud vissersdorpje waar de traditionele visvangst meteen verwerkt wordt langs het water. Ook deze plaats heeft indruk op me achter gelaten. Zij heeft mij uitgenodigd om deze week bij haar te komen eten. Ik hoop een gaatje te vinden om dit te verwezelijken. Toen ik weer terug was in café Carillon, het café van Aki-san, een van de organisatoren, werd me alles een beetje te veel en heb ik even heerlijk kunnen uithuilen van geluk. Vorige week donderdag heb ik wederom een fantastische workshop gehad, op Nakatsura elementary school, ongeveer 40 minuten rijden naar het zuiden van het eiland. Ik had de directeur van deze school al een aantal keren gezien en ik wist dat de voorbereidingen goed zaten. Daarom werden we goed ontvangen en de hele welkomstceremonie verliep vlotjes. Ik zou de kinderen die dag begeleiden met het maken van een grote muurschildering. Een muur van 1 meter hoog en 35 meter lang. Met 37 kinderen op deze school kreeg ieder kind een kleine meter om zich heerlijk in uit te leven. Het idee van de schoolleiding was om een rivier te maken, met op de achtergrond bergen. Ik heb dat idee in mijn achterhoofd gehouden, maar het belangrijkste was om de kinderen de groots mogelijke vrijheid te geven om hun eigen creativiteit uit te beelden. Ik deed een demonstratie hoe je technisch het beste een muurschilderij kunt maken. Het onderwerp was vrij, mits het iets te maken had met een dier of een plant. Bij mijn demonstratie liet ik ook zien dat je lekker groot kunt werken. Hoe kinderen het doen, weet ik niet, maar na een uur was deze muur al bijna vol geschilderd. Na de lunch moest ik veel aandacht geven hoe je het beste kunt werken met details. Een andere taak van mij was om de hele tekening aan elkaar te verbinden. Kasuya-san was een beetje vervelend die dag, omdat hij mij aan het opdringen was om snel klaar te zijn om daarna te gaan vissen. Ik werd er op een gegeven moment niet goed van, want mijn enige doel op dat moment was om die muur goed af te maken. Hij heeft werkelijk iedereen gek gemaakt. Op een gegeven moment werd het me echt te veel en heb ik hem eens even goed en duidelijk verteld dat hij moest ophouden. Hij heeft hier namelijk de status dat iedereen respect voor hem moet hebben en dat iedereen naar hem moet luisteren, maar ik vertik dat op het moment dat er andere belangrijke dingen moeten gebeuren. Gezien ik geen Japanner ben en hij mijn begeleider is, kan ik dat dus zeggen. Hij stond wel even vreemd te kijken, maar gelukkig kreeg ik van anderen te horen dat ze erg blij waren met mijn reactie. Nu was het afmaken van de muurschildering het belangrijkste. En het resultaat was verbluffend mooi. De directeur heeft me keer op keer bedankt, waarschijnlijk omdat hij het mooi vond, maar misschien ook omdat hij me wel erg “aardig” vond. Hij trok zich er ook niets van aan om met te sjansen of Georges erbij was of niet…. ‘s Avonds heb ik weer aan de zelfde groep van vorige week, de Nanbu painting group een workshop gegeven. Ook deze mensen vonden het jammer dat dit mijn laatste keer was. Ik heb ze op het hart gedrukt om in de komende periode als ze weer op hun eigen schilderen af en toe terug te denken aan deze workshops, omdat ze toch veel geleerd hebben in een relatief korte tijd. Afgelopen vrijdag ging ik naar Tsutsumi elementary School. Alle rituelen van welkom, begroetingen, en koffie drinken werden gedaan. De workshop van vandaag ging over zelfportret. De manier dat ik dat deed was met het werken van een scherpe lamp om vervolgens de contour van de schaduw te tekenen. Alle vlakken zouden de kinderen daarna inkleuren met verf. Ik zelf deed ook mee en af en toe kwamen de kinderen kijken op welke manieren je een vlak kunt inkleuren. Gewoon een simpele handeling om met de achterkant van je penseel krassen te maken, verbaasden sommigen kinderen en leraren. Terwijl het tekenen naar de waarneming zeer goed bij hun onder de knie zit. Toen alle werken klaar waren, hebben we ze in een groot vierkant bij elkaar gelegd en ik stelde voor om alle kinderen op de grond te laten liggen, met hun hoofd naar de tekening gericht. Van boven af werden er foto's gemaakt. Deze verbreking van de traditionele groepsfoto werd door iedereen als zeer speciaal ervaren. Maar natuurlijk wilde de directeur ook een traditionele foto. Kinderen die niet goed in de rij stonden werden ook hier even goed bij de arm gepakt om ze op de plaats te zetten, zonder protest van het kind. Verder was er dit weekend een groot dansfestival, The Haiya Dance Festival. Grote groepen van zeer enthousiaste dansers lieten hier hun kunde zien. Ook hier viel het me op, dat alles gebeurt in een grote groep en dat het pas succes heeft als iedereen precies hetzelfde doet. Daarom viel Tejo ook op met zijn dans, dat dit veel vrijer was, veel individueler. Een mooi moment om weer de cultuurverschillen te zien tussen twee landen die beide wel een zeer Westerse economie hebben. Het was een drukke week en ik heb dan ook eindelijk even een moment gevonden om dit te schrijven. Schrijven is voor mij ook een manier om iets te verwerken, waar ik afgelopen week helemaal geen tijd voor heb gehad. Door alle drukte en hevigheden werd mijn gezondheid even op de proef gesteld. Een opkomende oorontsteking heb ik meteen de kop in weten te drukken, en via Rinako, zij is een vertaalster maar werkt ook in de apotheek, kreeg ik een middeltje om mijn stoelgang eens op gang te zetten. Ik geloof dat ik afgelopen weken niet een keer eens goed naar de wc heb kunnen gaan. Hopelijk gaat dit nu beter. Maar ook mijn lichaam zegt af en toe “Stop”, even een pas op de plaats. 1 oktober 2002 Na een lange en vermoeiende reis zonder problemen zit ik nu weer achter de computer in mijn eigen atelier in Nederland. Ik ben weer thuis, maar mijn hoofd zit nog in Hirado. Op straat zijn er al veel mensen geweest die mij gevraagd hebben hoe het is geweest in Japan. En wat kon ik dan zeggen, ja geweldig, maar meer kwam er niet uit mijn mond. Waar moet je beginnen? Wat moet je vertellen? Ik weet het dus niet, daarom hou ik het kort. Ik wil mijzelf een lange tijd geven om alles eens goed te kunnen verwerken. Wat er afgelopen maand allemaal gebeurd is, gaat eigenlijk boven mijn pet. Voor een kunstenaar is deze informatie zoveel, dat er een lange verwerkingstijd nodig is. Gelukkig heb ik foto’s, is er veel op papier gezet en ben ik overladen met souvenirs naar huis gegaan. Voor geen goud had ik deze maand willen missen en ik denk dat het hele project zeer geslaagd is geweest. Ik hoop dat ik een aantal mensen en kinderen iets moois heb kunnen geven: een stukje cultuur en kunst uit Nederland. Ik weet eigenlijk niet meer goed wanneer ik wat gedaan heb, maar een aantal dingen zijn me zeer nadrukkelijk bij gebleven. Eén avond waren we uitgenodigd om te eten bij Maki. Zij was de moeder van Tipei, een kleuter aan wie Tejo en ik de week ervoor les hebben gegeven. Het was in een vissersdorpje, ongeveer tien minuten rijden naar het Noorden, ik ben de naam vergeten. Iedereen in dit dorp leeft van de visserij en het is er daarom een ruw bestaan, maar zeker voor ons enorm interessant. Ik heb fantastisch foto’s kunnen maken, want ieder meter waar we liepen was een plaatje waard. Aki-san ging mee om te vertalen, maar eigenlijk was de muziek en de lichaamstaal al meer dan voldoende. De tafel stond helemaal vol allerlei lekkernijen. Ongelofelijk wat een maaltijd, zo lekker had ik die maand nauwelijks gegeten. Tejo speelde op de piano, ik danste met de kinderen. We lachten en aten, het beste ingrediënt voor een nooit te vergeten avond. Vrijdagsavond waren Georges en ik uitgenodigd in een groot hotel in Hirado. Georges is zelf ook eigenaar van een hotel in Valkenburg, dus was deze hoteleigenaar geïnteresseerd in de Nederlandse hotelcultuur. Vooraf het eten konden Georges en ik een heet bad nemen in een van de ‘onzin’ (warmwaterbaden) van het hotel. Heerlijk met uitzicht over de zee en eilanden genoten van deze verwennerij. Maar de verwennerij ging door, we kregen weer een feestmaaltijd. Aki-san was er bij om te vertalen, maar ook voor hem was deze maaltijd een zeer bijzondere Japanse maaltijd. We hebben een aantal opnames gemaakt om deze kookkunst vast te leggen. Het werd laat, afgesloten met karaoke, de typische Japanse manier om een avond gezellig te vullen. Ik heb nog op de Hirado Junior High school drie workshops gegeven. Dat was erg gezellig en de kinderen hebben enorm leuke werken gemaakt. Ik heb ze nieuwe technieken geleerd en hun bedoeling is, om dit het komende leerjaar te blijven voortzetten. Middelbare scholieren vind ik altijd leuk, gewoon omdat ze snel iets kunnen leren en de conversatie is wat meer op gelijk niveau. Toch af en toe zijn het echte kinderen, die vaak geen raad weten met hun hormonen in een toch emotioneel afgematte cultuur. Ik als vrije Nederlandse vrouw ben in de ogen van deze meiden een groot voorbeeld. Graag zouden ze willen denken en doen, wat een Nederlandse vrouw ook kan. Dus naast het schilderen ben je ook nog bezig met dit soort gesprekken. Zoiets vind ik dan geweldig. Afgelopen zondag was de eindpresentatie. Tejo liet in een aantal dansen zien, waar hij vooral mee bezig is geweest in Hirado en wat zijn eigen bijdrage aan hedendaagse dans is. Het gebeurde in the Public Hall, een mooie ruimte waar een podium is met een zaal erbij. Aan de zijkanten van de zaal stond een aantal tafels, waar verschillende foto’s en tekeningen van de workshops lagen die ik had gedaan afgelopen maand. Alle scholen hadden een persoonlijke bijdrage geleverd om de presentatie compleet te maken. Mijn eigen schilderijen zouden in eerste instantie achter in de zaal komen te hangen. Het zijn werken die vrij in de lucht moeten hangen, dus niet aan een wand. De constructie die werd bedacht om dit uit te voeren mislukte helemaal en nog geen tien minuten voordat de opening was, werd alles afgeblazen en koos ik er voor om mijn schilderijen op de grond te leggen. Ik was zo moe, ik houd dus ook absoluut niet van stress vlak voor zo’n presentatie, dat ik eigenlijk alles uit handen liet vallen en ik genoegen nam met een presentatie op de grond. Pas halverwege het officiële gedeelte, werden er excuses gemaakt, dat deze expositie niet verlopen was, hoe men wilde en alsnog heeft men het kunnen regelen dat mijn schilderijen aan een omhoog-te-trekken balk werd gemonteerd op het podium. Samen met de dans die Tejo daar deed, was dit uiteindelijk de beste plek om mijn expositie te houden. Mijn teleurstelling werd vervangen door trots. Als afsluiting van deze eindpresentatie deden Tejo en ik een performance. Het was een combinatie van dans en schilderen. Een aantal dagen geleden hadden we dit concept bedacht, op een vel papier de benodigdheden opgeschreven, Tejo koos muziek uit en de rest lieten we aan improvisatie over. We waren ingepakt met witte lappen, als een soort Grieks mythologisch paar. Op fantastisch mooie muziek liepen we door de zaal richting het midden waar we op de grond een groot vel papier hadden geplakt. Naast dit papier stonden potten verf en penselen. Onze lichamen reageerden op de muziek, op elkaar en op de verf. Ik merkte op een gegeven moment niet meer wat er om me heen gebeurde, zo geconcentreerd waren we bezig om deze performance te laten slagen. Ik herinner mij één blik nog: de zijkant stond vol met fotografen, journalisten en mensen die enorm gefascineerd waren van dit staaltje kunst. Tot de dag er na kreeg ik nog extra cadeaus om ons te bedanken voor de geweldige uitvoering. Ik kan daarom zeggen, dat dit gebeuren met Tejo één van de weinige bijdragen is geweest, waar ik mijn professionaliteit in de kunst heb kunnen tonen. Ik heb heel veel workshops gegeven, maar dat is vooral goed kunnen lesgeven. Mijn echte kunstbijdrage heb ik veel achterwege moeten laten, omdat daar te weinig tijd en ruimte voor was. Ik heb dat best jammer gevonden, want ik had zoveel meer willen geven aan de mensen in Hirado. Nu op deze avond hebben we iets kunnen geven waar we alletwee volledig achterstonden. Het was een succes. Na alle optredens was er feest met eten en drinken. Nog even een interview en langzaam zag ik de maand wegglippen. Het einde was in zicht en ik werd naast de feeststemming af en toe een beetje melancholisch. Ik heb keihard gewerkt, ben eigenlijk kapot, maar ik had het nooit willen missen. Ook wist ik dat op het moment dat we definitief zouden vertrekken, ik menige tranen zou moeten laten vloeien. Ja, hoor, het was zodanig geregeld, dat het afscheid zeer nadrukkelijk aangedikt werd. De kleuters van de kleuterschool waren er, allemaal met een rood-wit-blauw vlagje. Ik kreeg met een groot gegroet een boa omgehangen. Ik geloof dat alle mensen wel daar waren, die ieder hun bijdrage hadden geleverd afgelopen maand. We gingen weer met de boot, langzaam, met veel gezwaai. Ze gaven ons linten in de handen ook rood-wit-blauw, om tot het laatste moment contact met elkaar te behouden. Overladen met de laatste souvenirs werd de motor van de boot aangezet en zo vertrokken Tejo en ik in elkaars armen met overdadige tranen. Iedereen bleef maar zwaaien. Helaas we moesten er nu echt aan geloven dat dit het einde was. Tejo, Georges en ik begonnen aan een lange reis, vermoeid van alle indrukken, maar zeer zeer tevreden. bekijk ook het algemene dagverslag van 1 - 15 september | 16 - 30 september | 1 - 15 oktober | 16 oktober - 4 november bekijk ook het algemene dagverslag van Claudia | Tejo | Nikkie | Ralph